2018
Henryk Walezy urodził się 19 września 1551 roku w Fontainebleau. Był pierwszym elekcyjnym królem Polski, panującym od 1573 do 1574 roku. Syn Henryka II Walezjusza i Katarzyny Medycejskiej, został wybrany po śmierci Zygmunta II Augusta.
Jego krótkie panowanie miało duży wpływ na Polskę. Wprowadził artykuły henrykowskie i pacta conventa. Te zmiany miały wpływ na przyszłość Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
Henryk Walezy, czwarty syn króla Francji Henryka II i królowej Katarzyny Medycejskiej, wychowywał się na dworze dynastii Walezjuszów. Jego matka, Katarzyna, bardzo go kochała. Nazywała go "moimi oczami" i "małym orłem".
Henryk otrzymał staranne wykształcenie pod okiem humanisty Jacques'a Amyota. Dzięki temu zdobył dużą wiedzę.
Młodość Henryka przypadała na czas wojen religijnych we Francji. To wpłynęło na jego poglądy polityczne. Na dworze francuskim miał szansę nawiązać ważne kontakty dyplomatyczne.
"Katarzyna Medycejska z dumą spoglądała na swojego syna, widząc w nim przyszłego władcę wielkiego królestwa."
Henryk Walezy traktował naukę poważnie. Jego nauczyciel, Jacques Amyot, został biskupem Auxerre. Stali się oni ważnymi ludźmi na dworze francuskim.
Doświadczenia młodości ukształtowały Henryka Walezego. Łączył w sobie francuską elegancję z polityczną dalekowzrocznością. Ten mix był przydatny, gdy miał zmierzyć się z wyzwaniami w Rzeczypospolitej.
Po śmierci Zygmunta II Augusta w 1572 roku, Rzeczpospolita znalazła się w bezkrólewiu. Francja zobaczyła to jako szansę na wzmacnianie swojej pozycji w Europie Środkowej. Dyplomaci francuscy zaczęli intensywnie promować kandydaturę księcia Henryka Walezego, brata Karola IX.
Henryk Walezy był młody i miał doświadczenie polityczne. Francuscy dyplomaci obiecali Rzeczypospolitej wiele korzyści. Jednak jego udział w nocy św. Bartłomieja, kiedy to zginęli huguenoci, budził kontrowersje.
Mimo początkowych wątpliwości, francuska kandydatura zyskała poparcie. Dyplomacja francuska odniosła sukces. Henryk Walezy został wybrany królem bezkrólewia Rzeczypospolitej.
Gdy w 1572 roku zmarł król Zygmunt August, Rzeczpospolita musiała wybrać nowego króla. Na elekcję przyjechało kilka tysięcy szlachciców. Elekcje odbywały się na polu elekcyjnym, otoczonym wałem ziemnym.
Do tronu kandydowali m.in. Henryk Walezy, brat króla francuskiego, i Ernest Habsburg. 16 maja 1573 roku Henryk Walezy został wybrany na króla. Przed koronacją musiał zaprzysiąc Artykuły henrykowskie, które określały prawa w Rzeczypospolitej.
"Wolna elekcja, mimo bycia sposobem wyboru najlepszego kandydata na króla, niosła wiele ryzyk, jak okres bezkrólewia czy wystąpienie wojen domowych."
Henryk Walezy nie rządził długo. W 1574 roku uciekł do Francji, gdzie został królem. Szlachta wybrała na króla Annę Jagiellonkę, a po jej śmierci Stefana Batorego.
Wolna elekcja była ważnym doświadczeniem dla Rzeczypospolitej. Dała szlachcie wpływ na wybór króla. Jej dokumenty były podstawą ustroju państwa na wiele lat.
Henryk Walezy, książę Andegawenii, przybył do Polski w styczniu 1574 roku. Jego koronacja odbyła się 21 lutego 1574 w katedrze na Wawelu. Jednak jego rządy w Polsce były trudne, z powodu nieznajomości polskich zwyczajów.
Henryk Walezy, znany też jako Henryk III, królował przez pięć miesięcy. Jego krótkie rządy były efektem pierwszej wolnej elekcji. Zmarł niespodziewanie, gdy jego brat, Karol IX, król Francji, zmarł. W czerwcu 1574 roku uciekł z Krakowa i pojechał do Francji.
Jego krótkie panowanie miało duże znaczenie w polityce wewnętrznej Polski. Koronacja na Wawelu była ważnym momentem w historii Polski.
"Henryk Walezy rządził Francją przez 15 lat, jednak jego krótkie panowanie w Polsce było jednym z najciekawszych rozdziałów w historii Rzeczypospolitej."
Choć Henryk Walezy nie był wybitnym władcą Wawelu, jego pobyt i decyzja o opuszczeniu kraju miały duże znaczenie dla Polski.
Henryk Walezy, pierwszy elekcyjny król Polski, przybył do kraju w 1573 roku. Miał wtedy zaledwie 22 lata. Przyniósł ze sobą swoje francuskie zwyczaje, które zaskoczyły Polaków.
Królował w wykwintnych strojach i biżuterii, co wydawało się Polakom nieodpowiednie. Jego sposób życia, w tym rzekome skłonności seksualne, budził kontrowersje. Na dworze królewskim spotykały się kultury francuska i polska, co powodowało napięcia.
Młody król szybko się koronował, ale nie był dobrze przygotowany do rządzenia. Plotki mówiły o jego niechęci do pracy i o symulowaniu choroby. Chciał unikać odpowiedzialności za kraj.
„Niewiele wiadomości na temat politycznych osiągnięć Henryka Walezego podczas jego panowania sugeruje, że był on raczej niezdecydowany w sprawach państwowych."
Konflikty religijne i oskarżenia o niemęskie zachowania zwiększały niechęć poddanych. Henryk Walezy uciekł z Polski w czerwcu 1574 roku. Chciał odzyskać tron francuski.
Panowanie Henryka Walezego było pełne kontrowersji. Polscy obywatele krytycznie podchodziły do jego zachowań. Wpływ francuskiej i polskiej kultury na dworze królewskim w Krakowie pozostawił trwały ślad w historii.
Kiedy 22-letni Henryk Walezy został królem Polski w 1573 roku, musiał przyjąć pewne warunki. Były to Artykuły henrykowskie i pacta conventa. Te dokumenty ustaliły zasady dla Rzeczypospolitej, dając dużo przywilejów szlachcie i ograniczając władzę królewską.
Artykuły henrykowskie miały 26 punktów, które Henryk musiał zaprzysiąc. Wśród nich były gwarancje wolności religijnej i zakaz sprowadzania obcych wojsk. Król musiał też zwoływać regularne sejmy.
Pacta conventa to indywidualne warunki, które Henryk musiał przyjąć podczas elekcji. Obejmowały zobowiązania finansowe i deklaracje w sprawie polityki zagranicznej.
Henryk Walezy jednak odmówił zaprzysiężenia Artykułów henrykowskich. To spowodowało zerwanie sejmu koronacyjnego i poważne napięcia. Jego ucieczka z Polski po niecałych pięciu miesiącach panowania była wynikiem sporu o władzę.
"Henryk Walezy odmówił zaprzysiężenia Artykułów henrykowskich, co doprowadziło do zerwania sejmu koronacyjnego i napięć politycznych."
W czerwcu 1574 roku Henryk Walezy dowiedział się o śmierci brata, króla Francji Karola IX. Postanowił szybko opuścić Polskę, by zająć tron francuski. W nocy z 18 na 19 czerwca Henryk nocą opuścił Wawel i ruszył do Francji.
Mimo obietnic powrotu, Henryk nigdy więcej nie wrócił do Polski. Jego nagła ucieczka spowodowała kryzys polityczny w Rzeczypospolitej. To wymusiło ogłoszenie nowej elekcji, by wybrać nowego króla. Henryk Walezy zakończył swoje panowanie w Polsce.
Nocna ucieczka Henryka Walezego była szokiem dla polskiej szlachty i doprowadziła do poważnego kryzysu politycznego w kraju.
Opuszczenie tronu przez Henryka Walezego miało duże konsekwencje. Otworzyło drogę do korony dla Stefana Batorego, który został królem Polski w 1576 roku. Zakończyło się to krótką, roczną, panowaniem Walezjusza w Polsce.
Po opuszczeniu Polski w 1574 roku, Henryk Walezy wrócił do Francji. Został tam królem jako Henryk III. Jego rządy przypadały na czas wielkich wojen religijnych.
Henryk III starał się wprowadzić tolerancję religijną i zwiększyć moc monarchy. Mimo wielu wyzwań, okazał się odważnym i ambitnym liderem. Francja pod jego rządami zyskała nowe wpływy międzynarodowe.
Niestety, Henryk III nie miał potomstwa. Zmarł w 1589 roku, zabity przez fanatyka katolickiego. Jego śmierć zakończyła panowanie Walezjuszów we Francji. Otworzyła drogę do władzy dla dynastii Burbonów.
