Poczet królów i książąt polskich – władcy Polski

Polska monarchia zaczęła się w IX wieku, kiedy dynastia Piastów zaczęła kształtować naszą przyszłość. Od czasów Piastów, przez rozbicie dzielnicowe, panowanie Andegawenów i Jagiellonów, aż po królów elekcyjnych. Te władcy kształtowali losy Polski.

Poznajmy najważniejsze postacie i wydarzenia z historii polskiej monarchii.

Cykl rysunków Jana Matejki, „Poczet królów i książąt polskich”, przedstawia 44 władców Polski. Są wśród nich cztery księżniczki i królowe. Przed Matejką, inni artyści, jak Marcello Bacciarelli czy Aleksander Lesser, również malowali polskich królów.

Pierwsze wydanie Matejki opublikował wiedeński wydawca Maurycego Perlesa.

Wszyscy władcy Polski

• Mieszko I – książę Polski (960–992)
• Bolesław I Chrobry – król Polski (992–1025)
• Mieszko II Lambert – król Polski (1025–1034)
• Kazimierz I Odnowiciel – książę Polski (1034–1058)
• Bolesław II Szczodry – król Polski (1058–1079)
• Władysław I Herman – książę Polski (1079–1102)
• Bolesław III Krzywousty – książę Polski (1102–1138)
• Władysław II Wygnaniec – książę Polski (1138–1146)
• Bolesław IV Kędzierzawy – książę Polski (1146–1173)
• Mieszko III Stary – książę Polski (1173–1202)
• Kazimierz II Sprawiedliwy – książę Polski (1177–1194)
• Leszek Biały – książę Polski (1194–1227)
• Władysław III Laskonogi – książę Polski (1202–1229)
• Henryk Brodaty – książę Polski (1229–1238)
• Konrad I Mazowiecki – książę Polski (1229–1241)
• Bolesław V Wstydliwy – książę Polski (1243–1279)
• Leszek Czarny – książę Polski (1279–1288)
• Henryk IV Probus – książę Polski (1288–1290)
• Przemysł II – król Polski (1290–1296)
• Władysław I Łokietek – król Polski (1306–1333)
• Kazimierz III Wielki – król Polski (1333–1370)
• Ludwik Węgierski – król Polski (1370–1382)
• Jadwiga – król Polski (1384–1399)
• Władysław II Jagiełło – król Polski (1386–1434)
• Władysław III Warneńczyk – król Polski (1434–1444)
• Kazimierz IV Jagiellończyk – król Polski (1447–1492)
• Jan I Olbracht – król Polski (1492–1501)
• Aleksander Jagiellończyk – król Polski (1501–1506)
• Zygmunt I Stary – król Polski (1506–1548)
• Zygmunt II August – król Polski (1548–1572)
• Henryk Walezy – król Polski (1573–1574)
• Stefan Batory – król Polski (1575–1586)
• Zygmunt III Waza – król Polski (1587–1632)
• Władysław IV Waza – król Polski (1632–1648)
• Jan II Kazimierz Waza – król Polski (1648–1668)
• Michał Korybut Wiśniowiecki – król Polski (1669–1673)
• Jan III Sobieski – król Polski (1674–1696)
• August II Mocny – król Polski (1697–1706, 1709–1733)
• Stanisław Leszczyński – król Polski (1704–1709, 1733–1736)
• August III – król Polski (1734–1763)
• Stanisław August Poniatowski – król Polski (1764–1795)

Dynastia Piastów – pierwsi władcy Polski

Pierwszymi potwierdzonymi przez współczesne źródła władcami Polski była dynastia Piastów. Wśród nich wyróżniali się tacy królowie i książęta, jak Mieszko I, Bolesław I Chrobry, Mieszko II Lambert, Kazimierz I Odnowiciel, Bolesław II Szczodry oraz Władysław I Herman. Chociaż trzej pierwsi władcy tej dynastii – Siemowit, Lestek i Siemomysł – są znani jedynie z relacji Galla Anonima, ich historyczna autentyczność pozostaje kwestią dyskusyjną.

Spośród książąt i królów z rodu Piastów, trzech dostąpiło koronacji: Bolesław I Chrobry w 1025 roku, Mieszko II Lambert w tym samym roku, a następnie Bolesław II Szczodry w 1076 roku. Zasięg terytorialny państwa pod rządami Mieszka I pod koniec jego panowania (około 992 roku) szacuje się na około 250,000 km2, z populacją bliską 1 miliona mieszkańców.

W 968 roku powstało pierwsze polskie centrum biskupie w Poznaniu, a podczas Zjazdu Gnieźnieńskiego w 1000 roku ustanowiono arcybiskupstwo w Gnieźnie oraz trzy biskupstwa w Krakowie, Wrocławiu i Kołobrzegu. Po śmierci Bolesława Chrobrego, jego królestwo zostało podzielone na mniejsze regiony, takie jak Mazowsze, Łużyce i Ziemie Czerwieńskie.

Następny okres to rządy Kazimierza I Odnowiciela, podczas których doszło do fragmentacji państwa Piastów wskutek walk wewnętrznych oraz najazdów Czechów, Prusów i Pomorzan. Bolesław II Śmiały z kolei prowadził aktywną politykę zagraniczną, skierowaną przeciwko Niemcom, a także wyprawy na Węgry, Czechy i Ruś Kijowską. W 1076 roku, za aprobatą papieża Grzegorza VII, Bolesław Śmiały został koronowany na króla Polski, stając się w ten sposób pierwszym królem z dynastii Piastów.

Okres rozbicia dzielnicowego i władza książąt zwierzchnich

Po śmierci Bolesława III Krzywoustego Polska była podzielona. Wtedy wielu książąt piastowskich rządziło niezależnie. Najważniejszy z nich miał być książę senioralny, czyli najstarszy z rodu.

W 1146 roku Władysław II Wygnaniec został wypędzony. To podważyło zasadę, że najstarszy książę jest najważniejszy.

Wśród książąt zwierzchnich byli między innymi Bolesław IV Kędzierzawy, Mieszko III Stary, Kazimierz II Sprawiedliwy, Leszek I Biały oraz Henryk I Brodaty. Ten czas był pełen konfliktów i walk o władzę.

System senioralny miał swoje wyzwanie. Starszy książę Władysław miał problem z młodszymi braćmi. W 1202 roku w Krakowie doszło do walki o władzę.

Władza w rodzinie książęcej zmieniała się. Henryk Brodaty chciał być najwyższym księciem.

Mimo trudności, okres rozbicia dzielnicowego przyniósł rozwój dzielnic. Władcy jak Bolesław IV Kędzierzawy czy Kazimierz II Sprawiedliwy zostali pamiętni jako skuteczni.

Poczet królów i książąt polskich według Jana Matejki

Jan Matejko stworzył w latach 1890-1892 cykl rysunków przedstawiający poczet władców Polski. Wtedy powstało 44 portrety, w tym 4 królowe i księżne. Matejko dodał każdemu postaci cechy charakterystyczne.

W ubiorze i rekwizytach postaci ukrył bogatą symbolikę. Ta symbolika została później dobrze zrozumiana.

Poczet Matejki stał się jego najbardziej znane dzieło. Zostało w milionach egzemplarzy. Kształtowało wyobrażenie Polaków o władcach.

Portrety władców stworzone przez Matejkę są niezapomniane. Cykl rysunków Matejki to kluczowy element polskiej sztuki historycznej.

Andegawenowie na polskim tronie

W latach 1370-1399 na tronie polskim zasiadali Andegawenowie. Byli to Ludwik Węgierski i jego córka Jadwiga. Ich panowanie wzmocniło pozycję Polski na świecie i połączyło ją z Węgrami. Jadwiga Andegaweńska chrzciła Litwę, co było ważne dla przyszłości obu krajów.

Dynastia Andegawenów miała korzenie w kulturze francuskiej. Przeniosła ona na Węgry model monarchii z silną władzą centralną. Ludwik Węgierski, panujący od 1371 do 1382, chciał zwiększyć wpływy Andegawenów. Z Kazimierzem Wielkim zawarł umowę o dziedziczenie.

Po śmierci Ludwika na tron wstąpiła Jadwiga Andegaweńska. Królowa Jadwiga chrzciła Litwę, co miało duże znaczenie. Panowanie Andegawenów na tronie zakończyło się w 1399 roku, z jej śmiercią.

Dynastia Jagiellonów – złoty wiek Polski

Od 1386 do 1572 roku panowała dynastia Jagiellonów. To był złoty okres w historii Polski. Królowie jak Władysław II Jagiełło i Zygmunt II August sprawowali władzę.

Wtedy Polska połączyła się z Wielkim Księstwem Litewskim. Państwo przeżywało rozkwit w kulturze, gospodarce i międzynarodowej sferze.

Władysław II Jagiełło połączył Koronę Królestwa Polskiego z Wielkim Księstwem Litewskim w 1386 roku. To tworzyło potężną unię, która trwała do 1569 roku. Jagiellonowie umocnili pozycję Polski na arenie międzynarodowej, zwyciężając w bitwie pod Grunwaldem w 1410 roku.

„Złoty wiek” Rzeczypospolitej Obojga Narodów pod rządami Jagiellonów to okres niezwykłego rozkwitu kultury, nauki i gospodarki. Polska stała się wówczas spichlerzem Europy, a tolerancja religijna rozkwitła niczym nigdy przedtem.”

Kazimierz IV Jagiellończyk i jego synowie, Zygmunt I Stary i Zygmunt II August, kontynuowali budowę silnego państwa. W 1569 roku zawarto unię lubelską, tworząc Rzeczpospolitą Obojga Narodów.

Dynastia Jagiellonów miała kluczową rolę w kształtowaniu nowożytnej Polski. Ich panowanie to okres niezwykłego rozkwitu, znany jako „złoty wiek” Rzeczypospolitej.

Wolna elekcja – okres królów elekcyjnych

Po śmierci Jagiellonów w 1572 roku, na tronie zasiadali królowie wybrani przez wolną elekcję. Wśród nich byli Henryk Walezy, Stefan Batory, Zygmunt III Waza i Jan III Sobieski. Ten okres przyniósł wielu znakomitych władców, ale też wielką niestabilność i wewnętrzne konflikty.

Pierwsza wolna elekcja odbyła się w 1573 roku w Kamionie pod Warszawą. Wtedy wzięło w niej udział około 40-50 tysięcy szlachciców. Kolejna elekcja w 1575 roku zgromadziła już tylko około 12 tysięcy uczestników.

Wśród kandydatów do tronu byli m.in. Maksymilian III Habsburg, Zygmunt Waza, Fiodor I Rurikiewicz i Ferdynand Habsburg. W 1587 roku królem został wybrany Zygmunt III Waza, który łączył korony polską i szwedzką.

Wolne elekcje dawały szlachcie dużą władzę, ale też przyczyniały się do wielu konfliktów. Proces ten trwał do 1791 roku, kiedy Sejm Czteroletni zniósł tę formę wybierania królów.

Poczet królów i książąt polskich

Poczet królów i książąt polskich to fascynująca historia. Rozpoczyna się od IX wieku. Dotyka legendarnych Piastów, takich jak Siemowit, Lestek i Siemomysł.

Później przychodzi czas Piastów, Andegawenów i Jagiellonów. Wtedy Polska była na szczycie potęgi.

Następnie królami elekcyjnymi, aż do upadku Rzeczypospolitej. Ta historia kształtowała Polskę. Jan Matejko nazywał to dzieło „Poczet królów i książąt polskich”.

Artysta stworzył 44 portrety władców. Każdy z nich przedstawiają w swoim stylu.

Matejko zaczął pracować nad tym w 1890 roku. Pierwsza edycja ukazała się w 1893 roku. Rysunki zostały pokolorowane przez uczniów.

Teraz znajdują się w muzeach. To jedno z najbardziej znanych dzieł Matejki.

Zabory i utrata niepodległości Polski

Polska straciła niepodległość po trzech rozbiorach. Rosja, Prusy i Austrię podzieliły ziemie polskie w latach 1772-1795. Tytuł króla przejęli Romanowowie.

W 1831 roku sejm próbował zdetronizować cara Mikołaja I. Ale ta decyzja nie została uznana. Polacy jednak nie poddali się i walczyli o wolność. Powstanie styczniowe w 1863 roku to dowód na to.

„Rozbiory Polski można uznać za tragiczny rezultat upadku Rzeczypospolitej – państwa, które przez wieki funkcjonowało jako znacząca potęga w Europie Środkowo-Wschodniej.”

Pomimo długiego braku niepodległości, Polacy nie stracili nadziei. Odzyskanie suwerenności stało się realne po I wojnie światowej. Polska odzyskała niepodległość i utworzyła II Rzeczpospolitą.

Monarchia konstytucyjna w Królestwie Polskim

Po kongresie wiedeńskim w 1815 roku, tytuł królów Polski zdobyli Romanowowie. Królestwo Polskie było monarchią konstytucyjną, ale miało ograniczoną autonomię. Próbowano przywrócić dziedziczną monarchię i osadzić Wettynów, ale nie udało się to.

Królestwo Polskie powstało w 1815 roku. Mieszkało w nim około 3,5 miliona ludzi, co stanowiło 40% Polaków pod zaborami. W porównaniu do Księstwa Warszawskiego, w Królestwie Polskim nie mieli prawa głosu wojskowi. Sejm mógł dyskutować, uchwalać przepisy i składać petycje do cara.

Prawa wyborcze w Królestwie Polskim dano szlachcie, właścicielom nieruchomości, części chłopów, zamożnym kupcom, inteligencji i klerowi. Ustawa konstytucyjna gwarantowała wolność wyznania i swobodę druku. Ale w 1820 roku wprowadzono cenzurę prewencyjną.

Sejm Królestwa Polskiego zebrał się tylko raz, na wiosnę 1830 roku. Później odbywał się jeszcze dwa razy. Mimo ograniczeń, Królestwo Polskie było ważnym ośrodkiem polskości i dążeń do niepodległości. Reduta Ordona broniła Warszawy podczas wojny polsko-rosyjskiej w 1831 roku.

Podsumowanie

Historia monarchii polskiej to fascynująca mozaika dynastii. Przez wieki kształtowały one losy naszego kraju. Od potężnych Piastów po królów elekcyjnych, każdy wniósł coś wyjątkowego.

Niestety, rozbory Polski na długi czas zniweczyły niepodległość. Ale nawet wtedy, niektórzy carscy Romanowowie mieli tytuł króla polskiego.

Pomimo trudnych czasów, dziedzictwo monarchii polskiej jest bezcenne. Poczet królów Jana Matejki to symbol tej historii. Jego prace nadal inspirują twórców.

Poznając losy władców, lepiej zrozumiemy naszą ojczyznę. Od pierwszych Piastów po ostatnich królów elekcyjnych.

Choć monarchia polska miała swoje trudności, pozostaje częścią naszej tożsamości. Warto ją pielęgnować i przekazywać kolejnym pokoleniom. Tylko wtedy możemy czerpać z tej spuścizny, by budować silną Polskę.